آشنایی با انواع فرش و تفاوت آنها!

با اینکه صنعت فرش و بافندگی فرش ایرانی از گذشته تا به امروز در سطح جهانی زبان زد است، باید اعتراف کنیم هنوز هم بسیاری از خریداران و مصرف کنندگان ایرانی آشنایی چندانی با انواع فرش و تفاوت آنها و اصطلاحات مهم و مورد نیاز در  زمان خرید یک فرش ندارند. مهم ترین نکته ای که هر فرد در خرید فرش باید به آن توجه داشته و اطلاعات کافی داشته باشد شانه و تراکم فرش است. شاید تا به حال نام این دو به گوشتان خورده باشد یا آنها را جایی دیده باشید ولی واقعاً ندانید که در اصل آنها چه هستند و چه تفاوتی در فرش ها ایجاد میکنند. از آنجایی که مطمئنا این موضوع ذهن شمار بسیاری از طرفداران فرش را به خودش درگیر کرده به همین دلیل در این مقاله تصمیم گرفتیم شما را به طور کامل با انواع فرش ماشینی (که اتفاقا این روز ها بسیار پرطرفدار شده ) و این موضوع که اصلا شانه و تراکم فرش به چه معناست آشنا کنیم. این دو اصطلاح در واقع بیشتر برای بیان میزان کیفیت فرش ها در این صنعت استفاده میشوند از این رو قطعا از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند.

تفاوت “شانه فرش” و”تراکم فرش” در چیست؟

شانه فرش در واقع به تعداد گره یا همان ریشه در هر ۱ متر از عرض یک فرش گفته میشود. امروزه فرش های ماشینی در انواع ۵۰۰، ۷۰۰، ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰ شانه تولید و عرضه میشوند که البته هر یک از این فرش ها با هم تفاوت هایی دارند که در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.

اما تراکم فرش در اصل تعداد گره هایی است که در متر طول یک فرش وجود دارد. هر چه میزان تراکم در یک فرش ماشین بافت بیشتر باشد، فرش استحکام و دوام بیشتری هم خواهد داشت. و همینطور هر چه این تراکم بیشتر باشد فرش شباهت بیشتری به فرش دستباف اصیل دارد (در صنعت فرش به این فرش ها دستبافگونه میگویند) و متقابلاً قیمت بالاتری هم خواهد داشت.

ویژگی های انواع فرش ماشینی

فرش های ماشین بافت همانطور که پیشتر هم گفتیم دارای انواع مختلفی هستند ک شامل:

1. فرش ۷۰۰ شانه با تراکم ۲۵۵۰:
   این دست از فرش ها همانطور که از اسم شان مشخص است دارای ۷۰۰ گره در هر متر هستند و معمولا دارای ۸ تا ۱۰ رنگ هستند. فرش های ۷۰۰ شانه از محبوب ترین فرش های ماشینی هستند چراکه هم از قیمت مناسبی نسبت به دیگر انواع فرش برخوردارند و هم ضخامت بیشتری دارد.
2. فرش ۱۰۰۰ شانه با تراکم ۳۰۰۰:
   فرش های هزار شانه از جنس پنبه و آکریلیک هستند و معمولا در دو گروه ۸ و ۱۰ رنگ تولید و عرضه میشوند. همانطور که از نام این فرش مشخص است تعداد گره هایی که در عرض یک فرش با مقیاس یک متر دارند، نسبت به فرش ۷۰۰ شانه ظریف تر و مطمئنا زیبا تر هستند و به فرش های دست بافت ارانی بسیار شبیه هستند و همینطور قیمت بیشتری هم نسبت به فرش های ۷۰۰ شانه دارند.
3. فرش ۱۲۰۰ شانه با تراکم ۳۶۰۰
   فرش های ۱۲۰۰ شانه بهترین و با کیفیت ترین فرش های دست بافت هستند که با فرش های دست بافت مو نمی زنند و به دلیل ظرافت در طراحی و بافت، لطافت باور نکردنی و زیبایی خیره کننده، یک سر و گردن از دیگر فرش ها بالا تر قرار گرفته اند. در واقع این فرش ها به دلیل الیاف نازکی که در بافت آنها استفاده شده است به این میزان از کیفیت رسیده اند. این فرش ها از دوام و عمر بیشتری برخوردارند و در اثر شستشو یا تابش نور خورشید تغییر رنگ نمیدهند و آسیب نمی بینند. تابلو فرش ها نزدیک ترین مثال برای درک میزان کیفیت فرش های ۱۲۰۰ شانه هستند.

بررسی وجوه تمایز فرش های ماشینی ۷۰۰، ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰ شانه:

شانه فرش:

همانطور که در ابتدای مقاله هم صحبت کردیم تفاوت اصلی و مهم فرش های دست بافت در شانه یا همان تعداد گره های هر متر در عرض فرش است. هر چه تعدا شانه فرش بیشتر باشد، ضخامت آن کمتر و البته قیمت آن بالا تر است. از آنجایی که فرش های ۷۰۰ شانه قیمت پایین تر و ضخامت بیشتری دارند همیشه در بازار خواهان دارند.

ضخامت فرش:

ضخامت فرش های ماشینی بر اساس شانه فرش تعیین می شود. در واقع میزان ضخامت و شانه فرش رابطه ای  عکس دارند و هر چه شانه یک فرش بیشتر باشد ضخامت آن کمتر است. البته این را هم اضافه کنیم فرش هایی با ضخامت بالا دوام بیشتری هم دارند پس خرید به صرفه تری هستند. (افرادی که از مبلمان در منزلشان استفاده نمیکنند و روی زمین می نشینند معمولا فرش های ۷۰۰ شانه را که ضخامت بالاتری دارند را بیشتر می پسندند)

تراکم فرش:

تراکم یکی دیگر از تفاوت های انواع فرش های ماشینی است. همانطور که خواندید تراکم فرش های ماشینی رابطه کاملا مستقیمی با شانه فرش ها دارد یعنی هرچه شانه فرش بالا تر باشد تراکم هم بیشتر است.

مواد اولیه فرش:

مهم ترین و اصلی ترین ماده ای که در تولید یک فرش نقش مهمی ایفا می کند نخ فرش است. در فرش های ۷۰۰ شانه نمره نخی که برای بافت استفاده میشود هجده ۳ لا است اما در مدل های بالاتر به ۲۷ و ۳۰ هم میرسد.

قیمت فرش:

قیمت یکی از مهم ترین مسائل برای مصرف کنندگان است. عواملی که نقش پر رنگ تری در قیمت فرش های ماشین بافت دارند شانه و جنس نخی که در بافت فرش استفاده شده هستند. از این رو فرش های ۷۰۰ شانه با پایین ترین قیمت و فرش های ۱۲۰۰ شانه با بالاترین قیمت به فروش میرسند.

دوام و عمر فرش:

تفاوت فرش های ۷۰۰، ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰ شانه از لحاظ دوام نیز قابل توجه است. دوام و ضخامت رابطه ای مستقیم با یکدیگر دارند. از این رو همانطور که در چند مورد قبل یاد گرفتیم فرش های با شانه کم ضخامت بیشتری دارند از این رو میتوان نتیجه گرفت فرش های ۷۰۰ شانه دوام بیشتری نسبت به دیگر مدل ها دارند.

لطافت و نرمی فرش:

لطافت نیز یکی دیگر از وجه تمایز های فرش های ماشینی است. لطافت یک فرش ه طور کلی بسته به تعداد گره فرش و ضخامت کم نخ آن دارد. از این رو فرش های ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰ شانه نسبت  به فرش های ۷۰۰ شانه لطیف تر و نرم تر هستند.

زیبایی و ظرافت فرش:

نظر دادن درباره زیبایی یک فرش کاملا بسته به سلیقه افراد است اما اگر بخواهیم نگاهی کلی داشته باشیم، فرش هایی با شانه بیشتر از آنجایی که رنگ ها با دقت بیشتری کنار هم نشسته اند نسبت به فرش هایی با شانه کم زیبا تر هستند و تصویر یا طرح پیاده شده روی فرش را بهتر و با رنگ ها و ظرافت بیشتری نشان میدهند.

فرش عضوی از منزل همه ما ایرانی هاست که معمولا هر چند سال یکبار نیاز است آن را تعویض کنیم و جز لوازم اصلی و همینطور کاربردی منزل به حساب می آید. ما در این مقاله سعی کردیم هر چیزی که پیش از خرید یک فرش باید بدانید را به شما توضیح دهیم و دیدی جدید و متفاوت به شما بدهیم. اما در آخر تصمیم گیرنده شما هستید و باید فرشی را انتخاب کنید که کاملا متناسب با سلیقه و بودجه و نیاز شما باشد.

انواع مختلف فرش‌ها از نظر سبک
در ادامه این مطلب به بررسی انواع مختلف فرش‌ها از لحاظ سبک می‌پردازیم.

• فرش‌های شهری

در دوره صفویه، توجه به هنرهای دستی و بافندگی فرش افزایش یافت و به تبع آن، کارگاه‌هایی در شهر اصفهان تأسیس شدند تا افراد بیشتری به این هنر مشغول شوند. ممکن است نخستین نمونه‌های بافندگی فرش‌های شهری از این زمان آغاز شده باشند و به تدریج سایر شهرها نیز طراحی‌های منحصر به فرد خود را توسعه دادند.

• فرش‌های روستایی

یکی از ویژگی‌های بسیار خاص و جالب فرش‌های روستایی این است که بدون نقشه و تنها با استفاده از خلاقیت و تخیل ذهن بافنده ایجاد می‌شوند. متأسفانه، امروزه این نوع فرش تحت تأثیر الگوهای شهری قرار گرفته است و نمونه‌های اصیل و اولیه آن خیلی کم پیدا می‌شود.

• فرش عشایری

طرح و سبک فرش‌های عشایری، شبیه به فرش‌های روستایی است و از طبیعت الهام می‌گیرند و اغلب توسط عشایر قشقایی و لر طراحی و بافته می‌شوند. یکی از نمونه‌های بارز این نوع فرش، گبه است.

تفاوت بین گلیم، جاجیم و گبه

گلیم به وسیله پشم حیوانات تهیه می‌شود و معمولاً سطحی صاف وو بدون هیچ‌گونه پرزی دارد. برای افزایش کیفیت گلیم، بافندگان از پشم ناحیه زیر گلو و زیر بغل گوسفند بهره‌ می‌برند.

جاجیم عمدتاً توسط عشایر و ساکنان روستاها تولید می‌شود. در بافت آن از پشم یا پنبه و یا ترکیبی از هر دو استفاده می‌شود و از هر دو سمت آن می‌توان بهره برد. همچنین، جاجیم نیز مانند گلیم هیچ‌گونه پرزی ندارد.

گبه نوعی فرش ایرانی با بافتی درشت به شمار می‌آید. الگوهای این فرش‌ها عمدتاً شامل اشکال هندسی بوده و بیشترین بافندگان آن افراد قشقایی‌ هستند. این فرش‌ها که معمولاً در خارج از ایران به عنوان فرش‌های ایرانی شناخته می‌شوند، از فرش‌های سنتی ضخامت بیشتری دارند و در تولید آن‌ها از پشم طبیعی بهره گرفته می‌شود. نکته این  است بدانید که تمامی رنگ‌های به‌کار رفته در این فرش‌ها کاملاً طبیعی و حاصل از گیاهان می‌باشند.

طبقه‌بندی انواع فرش‌های ماشینی بر اساس طرح و الگو

تنوع طرح‌ها و نقش‌های فرش‌های ایرانی به حدی فراوان است که می‌توان آن را به عنوان یکی از عوامل کلیدی در اعتبار هنری این هنر معرفی کرد. در ادامه، به بررسی برخی از الگوها و مدل‌های فرش‌های ماشینی خواهیم پرداخت.

• فرش طرح افشان

در فرش طرح افشان جدید، تمامی نگاره‌ها به‌صورت پیوسته طراحی شده‌اند، به‌گونه‌ای که قلم از کاغذ برداشته نمی‌شود و ارتباط مداومی بین نقشه‌ها برقرار است. این فرش یکی از قدیمی‌ترین الگوهای فرش ماشینی به شمار می‌رود. فرش افشان فاقد لچک و ترنج است و به‌دلیل بافت ریزش، شباهت زیادی به فرش‌های دستبافت دارد. همین ویژگی‌ها باعث شده است که این نوع فرش نسبت به سایرین محبوبیت بیشتری پیدا کند. به‌دلیل عدم وجود ترنج در وسط، فرش افشان به راحتی با هر فضایی هماهنگ می‌شود و انتخابی عالی برای مکان‌های کوچک است.

• طرح افشان اسلیمی

این الگو از گل‌های پراکنده به همراه شاخه‌های گل و برگ‌ها بافته شده است. در این فرش، نقوشی از دسته گل و درختچه‌ها به تصویر کشیده شده‌اند. رنگ‌های این فرش شامل کرم، آبی و سرمه‌ای است. فرش کرم افشان به دلیل روشنایی‌اش، فضای منزل شما را وسیع‌تر و دلگشاتر می‌کند.

فرش آبی افشان به خاطر حس آرامشی که در خود دارد، محیطی دلپذیر و آرامش‌بخش برای شما فراهم می‌آورد. همچنین، افشان سرمه‌ای به خوبی برای فضاهای خالی و ساکت مناسب است و حس قدرت و اعتماد به نفس را در محیط القا می‌کند.

• فرش طرح خشتی

این فرش یکی از شناخته‌شده‌ترین محصولات کاشان است که با استفاده از پیشرفته‌ترین دستگاه‌های بافت تولید می‌شود. طرح خشتی این فرش الهام گرفته از بناهای تاریخی است و در مستطیل‌های مختلفی طراحی شده است. در میان طرح‌های خشتی، می‌توان به الگوهای گلدان، گل و بوته، و درخت اشاره کرد. به دلیل استفاده از نخ اکرولیک در بافت آن، این فرش فاقد پرزدهی است و دارای مقاومت و طول عمر بالایی می‌باشد. از پرفروش‌ترین الگوهای فرش طرح خشتی می‌توان به طرح‌های باغ ارم، باغ فین، کژال و چیچک اشاره کرد.

• فرش هالیدی با طرح کاشان

فرش هالیدی در شانه‌های ۷۰۰ و ۱۲۰۰ تولید می‌گردد. این فرش‌ها و فرش ۱۲۰۰ شانه از الیاف پلی استر و آکریلیک ساخته شده‌اند که یکی از ویژگی‌های بارز آن‌ها عدم پرزدهی است. طراحی فرش هالیدی با استفاده از ۸ تا ۱۰ رنگ مختلف انجام می‌شود و از جمله رنگ‌های موجود می‌توان به هالیدی، سرمه‌ای، فیلی، آبی و کرم اشاره کرد. فرش‌های شانه ۱۲۰۰ هالیدی با استفاده از دستگاه HCL بافته می‌شوند و به دلیل ریزبافت بودن، شباهت زیادی به فرش‌های دستباف دارند.

سوالات متداول FAQ

• تفاوت بین فرش‌های دستبافت و ماشینی چیست و کدام یک بهتر است؟

فرش‌ سنتی دستبافت و ماشینی هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند که آنها را از یکدیگر متمایز می‌سازد. فرش‌های دستبافت به واسطه فرآیند تولید طولانی و دقت بالای بافندگان، معمولاً از لحاظ کیفیت و زیبایی در سطح بالاتری قرار دارند و هر یک داستانی منحصر به فرد را روایت می‌کنند. این نوع فرش‌ها معمولاً از الیاف طبیعی تهیه می‌شوند و به همین دلیل حس گرما و نرمی را به فضای داخلی خانه القا می‌کنند. از سوی دیگر، فرش‌های ماشینی به دلیل تولید انبوه و هزینه‌های کمتر، تنوع بیشتری در طرح و رنگ ارائه می‌دهند و برای افرادی که به دنبال گزینه‌ای اقتصادی‌تر هستند، انتخاب مناسبی به شمار می‌روند.

• چگونه می‌توان از فرش‌ها به خوبی نگهداری کرد تا عمر بیشتری داشته باشند؟

نخستین اقدام، جارو کردن منظم و ملایم آن‌ها به منظور جلوگیری از انباشت گرد و غبار و آلودگی‌هاست؛ این کار باید با استفاده از جاروبرقی با قدرت مناسب انجام شود تا به الیاف فرش آسیبی نرسد. همچنین، بهتر است فرش‌ها را از تابش مستقیم نور خورشید دور نگه دارید؛ زیرا نور مداوم می‌تواند موجب کمرنگ شدن رنگ آن‌ها شود. در صورت ایجاد لکه، باید به سرعت اقدام به تمیز کردن آن کرد و از استفاده از مواد شیمیایی پرهیز کرد؛ به کارگیری محلول‌های طبیعی و ملایم گزینه‌ای مناسب به شمار می‌آید.

• آیا فرش‌های ایرانی با فرش‌های خارجی تفاوت‌های خاصی دارند؟

فرش‌های ایرانی و خارجی در ابعاد و ویژگی‌های مختلفی با یکدیگر تفاوت دارند. این تفاوت‌ها نه تنها به ظاهر، بلکه به نوع بافت، الیاف به کار رفته و شیوه‌های طراحی نیز مربوط می‌شود. فرش‌های ایرانی غالباً با استفاده از الیاف طبیعی مانند پشم و ابریشم تولید می‌شوند و الگوهای پیچیده و رنگ‌های عمیق آن‌ها، نمایانگر تاریخ و فرهنگ غنی این سرزمین هستند. در مقابل، فرش‌ های خارجی ممکن است از مواد مصنوعی و طرح‌ های مدرن استفاده کنند که بیشتر بر سادگی و کارایی تمرکز دارند.